Kripto paralar ve blok zincir isimli teknolojinin başlangıcı Bitcoin ile olmuştur. Pratiğe 2009 yılında dökülen bir sistem olan Bitcoin’in ardından bu devrim yaratan teknolojiyle tanışan insanlık elbette her konuda olduğu gibi bu konuda da yerinde sayamazdı. Nitekim öyle olmadı da.
Kripto paraların ilki olan ve blok zincir teknolojisinin doğmasına neden olan Bitcoin ile ilgili tüm detaylardan daha önce bahsetmeye çalıştık. Dilerseniz bu teknolojinin bir adım daha ilerlemiş hali olan Ethereum yani ETH’ye geçmeden önce Bitcoin’e de bir göz atın deriz. Bitcoin nedir diye soranları yazımıza alalım.
Şimdi ise biz kripto paraları ve kripto para teknolojilerini irdeleme noktasında bir adım daha ileri atıyor ve Ethereum nedir sorusuna detaylı bir şekilde cevap vermek için kolları sıvıyoruz.
Gelin daha fazla uzatmadan Ethereum ile ilgili detaylara başlayalım.
Ethereum ne zaman çıktı?
Ethereum’un teknik özelliklerinden bahsetmeden önce Ethereum ne zaman çıktı konusuyla birlikte Ethereum’un tarihi ve Ethereum’un mucidi kim ondan bahsedelim.
Ethereum mucidi kökeni Rus olmakla birlikte çocukluğunda ailesi ile Kanada’ya göç eden ve orada yetişen Vitalik Buterin’dir.
Buterin, Kanada’ya göç ettikten sonra eğitim hayatına başladığında yaşıtlarından farklı olduğunu her alanda gösteriyordu. Çok erken yaşında bilgisayar programcılığı ve matematik ile yoğun bir şekilde ilgileniyordu.
Vitalik, Satoshi Nakamoto’nun ekonomik alışkanlıklarımızı kökten değiştirmeyi hedefleyen kripto para teknolojisi Bitcoin’i ilk çıktığı yıllarda kendi gibi yazılımcı olan babasından duydu. Buterin, Bitcoin ile ilk tanıştığında Bitcoin’in çok parlak bir geleceğinin olmayacağını düşünmüştü.
Vitalik, her zaman doğrudan bir merkez tarafından kontrol edilen şeyleri ne olursa olsun benimsememişti. Bu tip durumların zararlarını ergenlik yıllarında oynadığı World of Warcraft oyununda görmüştü.
Oynadığı WoW’da gelen bir Blizzard güncellemesi ile oyundaki karakteri tüm emeklerine karşılık kendisinin istemediği bir şey yüzünden tamamen değişmişti. Bu da Vitalik’in hiç hoşuna gitmemişti. Bir bilgisayar oyununda yaşadığı bu kötü tecrübe Vitalik’in bir merkezden yönetilen hiçbir şeyi sevmemesine yol açtı. Bu nedenle Vitalik, esas olarak Bitcoin’in ademi merkezi yapısıyla ilgilendi.
Bunları gördükten sonra Buterin, Bitcoin ile ilgili daha derinlemesine araştırmalar yapmaya başladı. Bitcoin forumlarında bu teknoloji ile ilgilenen kişiler ile etkileşimler kurdu. Bitcoin madenciliği kavramının teknik boyutlarını öğrendi. Buterin, bu teknolojinin teknik detaylarını öğrendikçe Bitcoin’in arkasındaki blockchain teknolojisinin ne kadar sınırsız bir potansiyelinin olduğunu gördü.
Bitcoin forumlarında zaman geçirdikçe öğrendiği bilgileri çeşitli bloglarda kendi gibi konuyu merak eden Bitcoin tutkunları ile yazdığı yazılar aracılığıyla paylaşmaya devam etti. Bu makaleleri yazdıkça henüz oldukça yeni olan bir konudaki derin bilgisi Bitcoin ile ilgilenen pek çok kişinin dikkatini çekti.
Zamanla Bitcoin hakkında yazdığı yazılar Romanyalı bir Bitcoin meraklısı olan
Mihai Alisie tarafından dikkatle takip ediliyordu. Buterin’in konu hakkındaki bilgisine güvenen ve yazılarını beğenen Alisie, Buterin’e Bitcoin ile ilgili bir yayın organı kurmayı teklif etti. 2011 yılında Buterin’in kripto paralar ile ilgili ilk resmi girişimi Bitcoin Magazine oldu. Bitcoin Magazine’in baş yazarı da tahmin edeceğiniz üzere Buterin oldu.
Buterin’in kripto paraların gerçekten neler yapabileceğine dair ufku Bitcoin Magazine’in ardından inanılmaz derecede gelişti. Zaman içerisinde Bitcoin Magazine temsilcisi olarak katıldığı konferanslarda Bitcoin ile ne kadar çok kişinin ilgilendiğine ve gerçekten kullanılabilir bir şey olduğuna dair gördükleriyle birlikte kripto para teknolojilerini hayatının yeni tutkusu olarak belirledi.
Zaman içerisinde yaptığı birikimler ile okuduğu üniversiteden ayrılarak dünyayı gezmeye ve dünyanın diğer yerlerinde kripto paralar ile ilgili neler yapıldığını görmeye karar verdi. Bu çerçevede pek çok gezi yaptı.
Ekim 2013’te İsrail’e yaptığı bir gezi esnasında Bitcoin’in blockchain teknolojisini kullanarak finansal işlemlerle alıcı ile satıcı arasındaki sözleşmeleri gerçekleştirme ve bir alışverişin tüm resmi yönleriyle blockchain üzerinden yapılmasını sağlama gibi girişimler gördü.
Ethereum’un doğuşu
İşte Ethereum ne zaman çıktı sorusu bu gezide Butarin’in kendine yeni bir ufuk çizmesi sonrasında oluştu.
Bitcoin o güne kadar paranın geleneksel yaklaşımına devrimsel bir gelişme kattı. Ancak yine de alıcılar ile satıcılar arasındaki büyük para transferlerinde Bitcoin’in güvenle kullanılmasıyla ilgili sorunlar vardı.
Örneğin; büyük şirketler arasındaki devir işlemleri gibi yüklü miktarların transferlerinde ya da bunlardan da öte basit bir araba alım satımında dahi Bitcoin’in kullanımı işin sözleşme kısmı nedeniyle sorun çıkarıyordu.
Buterin teknolojinin bu sorunlara da iyi bir çözüm sunabileceğini keşfetti ve detaylarını az sonra belirteceğimiz Ethereum fikrini ortaya attı. Kripto para teknolojileri ile yakından ilgilenen güvendiği herkesle bu konuyu konuştu ve nelerin geliştirilebileceğine dair aylarca toplantılar yaptı. En sonunda bugünkü anlamda Ethereum teknolojisi ortaya çıktı.
İlk olarak Bitcoin gibi bir para birimine odaklanılan projede kişiler arası sözleşmelerin de blockchain ile yapılabileceği keşfedildi. Proje bu haliyle Ocak 2014’te piyasaya çıkmış oldu.
Ethereum başlı başına bir proje olarak Buterin ve ekibi tarafından tanıtıldı ve kısa sürede kripto para piyasalarında ilgi görmeye başladı.
Kripto paralar özellikle Ethereum güvenilir mi?
Ethereum’un mucidi kimdir ve Ethereum ne zaman çıktı sorularına cevap verdik. Şimdi gelelim Ethereum nedir sorusuna detaylı bir cevap vermeye.
Yukarıda da bahsettiğimiz üzere Ethereum, sadece bir kripto para birimi değildir. Etherum, aralarında iş ilişkisi bulunan kişilerin birbirleri ile yaptıkları bu anlaşmalar da dahil olmak üzere araç satışı ev satışı gibi yüklü miktarların kullanıldığı alışverişlerin de tümüyle güvenli bir şekilde yapılabilmesini sağlayan bir kripto para ödeme sistemi olarak icat edilmiştir.
Ethereum’un ödeme birimi yani teknik ismiyle token’ına Ether ismi verilmiştir. Burada doğru bilinen bir yanlışı da düzeltelim. Ethereum ne kadar diye sorduğunuzda aslına bakılırsa Ether ne kadar diye sormuş oluyorsunuz.
Ethereum’un temelinde Bitcoin’in piyasaya sunduğu blockchain teknolojisi kullanılmaktadır. Blockchain teknolojisi sayesinde istenen her türden bilgi tam güvenli bir şekilde internet üzerinden bir kişiden başka bir kişiye gönderilebilmektedir.
Bitcoin Ethereum farkları nelerdir? Ethereum mu Bitcoin mi?
Ethereum mu Bitcoin mi sorusu kripto paralar ile ilgilenen kişiler tarafından en çok sorulan sorular arasında yer almaktadır. Bu soru genelde hangi kripto paraya yatırım yapmalıyım Ethereum mu Bitcoin mi daha çok kazandırır bunu merak edenler tarafından sorulmaktadır.
Güncel değerlerine bakılırsa Bitcoin elbette Ethereum’dan daha yüksek fiyatla işlem görmektedir. Ancak Ethereum ne kadar diye baktığımızda onun da değeri en yüksek ikinci kripto para olduğunu görüyoruz. Ethereum’un Ether’i Bitcoin’den sonra en yüksek işlem hacmine sahip ikinci kripto para olarak dikkatleri üzerine çekiyor.
Ethereum mu Bitcoin mi sorusuna cevap verebilmek için Bitcoin’den ya da Ethereum’dan beklentilerin neler olduğuna bakmak ve ikisi arasındaki farklılıkları iyi anlamak gerekir.
Bitcoin her şeyden önce ilk kripto para teknolojisidir ve bu sektörün öncüsüdür. Ayrı bir yeri vardır. Bitcoin haricindeki bütün kripto paralara “alternative coin” manasına gelecek şekilde altcoin ismi verilmiştir. Sadece bu örnek bile Bitcoin’in sistemdeki ağırlığını anlamak için yeterli olacaktır.
Ancak Bitcoin’den sonra çıkan Ethereum gibi teknolojiler kripto para teknolojilerine bir ileri noktaya taşımayı hedeflemiştir.
Bitcoin mi Ethereum mu buna cevap verebilmek için Bitcoin Ethereum farkları neler onlardan bahsetmemiz gerekir:
- Ethereum Bitcoin ile kıyaslandığında çok daha yenilikçi ve Bitcoin’in kripto para ile kullanımı dışında çok farklı amaçlar için de kullanılabilecek bir sistemdir.
- Ethereum Bitcoin arasındaki temel farklardan biri de madenciliklerinde ortaya çıkmaktadır. Bitcoin’de işlemci gücü yüksek olan üreticiler daha çok kazanırken Ethereum’da üreticiler arasında kazanç dengesi gözetilir.
- Bitcoin bloklarının üretimi ortalama 10 dakika sürerken Ethereum’da bu süre 15 saniye gibi oldukça kısa bir süredir.
- Bitcoin sadece ödeme gerçekleştirebilme vasfıyla paraya alternatif iken Ethereum tümüyle bir sistem sunmaktadır.
Ethereum bu sistemi nasıl sunar? Ethereum’un kilit kavramları nelerdir? Dilerseniz bir de onlara göz atalım.
Akıllı sözleşme kavramı
Ethereum Bitcoin ile kıyaslandığında hep bir yenilikçilik ile tanımlanmaktadır. Peki, Ethereum’un sunduğu en büyük yeniliğin ismi nedir ve nasıl bir şeydir?
Ethereum tarafından kripto para piyasalarına getirilen yeniliğin ismi akıllı sözleşme kavramıdır.
Akıllı sözleşme kavramı aslına bakılırsa Ethereum’un mucidi Vitalik Butarin’den çok daha önce ortaya atılmış ve üzerine tartışmalar yürütülmüş bir kavramdır. Akıllı sözleşmelerde amaç tahmin edileceği gibi internet gibi bir platformda birbirleri ile alışveriş için anlaşan yabancıların bu alışverişi tamamen güvenli bir şekilde yapabilmesini ve alışverişin sözleşme boyutunun da ek maliyet olmadan tamamen dijital olarak halledilebilmesini amaçlıyor.
Geleneksel anlamda sözleşme gerektiren alışverişler ve durumlarda her zaman için taraflar arasında garantörlüğü sağlayacak bir üçüncü taraf gerekmektedir. Örneğin halihazırda internet üzerinden alışveriş yaparken alışverişi yaptığınız kişiyi tanımıyor ve ona güvenmiyorsanız doğrudan para göndermek istemezsiniz.
Ancak alışverişinizi güvenli hale getirecek ve aldığınız üründe yaşayacağınız sorunlarda sizin sorunlarınızı çözeceğinize inandığınız bir aracı kurum söz konusu ise güvenle alışveriş yapabilirsiniz. Ancak bu tip kurumların olması mevcut alışverişlerde maliyet artışına sebep olmaktadır.
Bununla birlikte yüksek meblağlar gereken alışverişlerde araç ya da ev alım satımlarında risk büyük olduğundan devlet tarafından belirlenmiş noter isimli kurumlar aracı olmaktadır.
Henüz oldukça yeni olan akıllı sözleşmeler, toplum buna hazır olduğunda bu aracı kurumları tamamen ortadan kaldırabilecek bir teknolojidir.
Bitcoin tarafından sunulan blockchain teknolojisini temelde bu işlem için kullanan akıllı sözleşmelerde birbirini tanımayan taraflar arasındaki alışveriş Ether ile yapılıyor. Sözleşme şartları taraflarca belirleniyor ve bir blok olarak şifreli bir şekilde sisteme tanımlanıyor.
Bu sözleşme tanımlandıktan sonra taraflar arasındaki alışveriş işlemi de yine Ether üzerinden yapılıyor. Sözleşme şartları sağlandığında para satıcı tarafa iletiliyor. Eğer sözleşme uzun vadeli ise ve cezai koşullar söz konusuysa bu şartlar meydana geldiğinde de yine sistem tarafından bu otomatik olarak takip edilebiliyor.
Kabaca bu şekilde anlatılabilecek akıllı sözleşmeler, Bitcoin’in ödemeler sistemi ve geleneksel para algısını yerinden oynatabilecek bir etkide bulunduğu gibi geleneksel sözleşmecilik mantığını temelden oynatan bir etkiyi göstermiştir.
Geliştiriciler sistemin bu özelliğini bu işleme uyarlanabilecek her şey için kullanabilmektedirler. Bu da Ethereum’u bambaşka bir noktaya taşımaktadır.
Ethereum gönderme ile ilgili detayları görmek için linkte yer alan yazımıza göz atabilirsiniz.
Merkezi olmayan uygulama kavramı (dApp)
Ethereum, Bitcoin tarafından başlatılan merkezi olmayan para uygulamasını her konuda kullanılabilir hale getirmiştir. Ethereum ile merkezi olmayan uygulamalar da piyasada kendine yer bulmayı başarmıştır. Bunlara “decentralized applications” kelimelerinin kısaltması olarak “dApp” ismi verilmiştir.
Örneğin en popüler sosyal medya uygulamalarından Twitter’ı bunu daha iyi anlamak için bu noktada değerlendirelim.
Twitter’da her ne kadar insanların özgür düşüncelerini paylaşmaları hedeflense de Twitter’ı yöneten belli bir güç bulunmaktadır. Bu güç Twitter verilerinin tamamına sahiptir ve istediği şekilde istediği değişikliği yapabilmektedir.
Bu da yazının başında belirttiğimiz Butarin’in WoW oyununda başına gelen olay gibi olayların meydana gelme ihtimalini ortaya koymaktadır.
Oysa yukarıda belirttiğimiz akıllı sözleşmelerin tüm taraflara açık ancak kendi kendine çalışması gibi bilgisayar uygulamalarının da bu şekilde yapılabilmesi mümkün olmuştur. Yani dApp sayesinde kendi kendine çalışan ve dış müdahalelere kapalı stabil sosyal medya uygulamalarının yapılması mümkün olmaktadır.
Nitekim bu teknolojiinin blockchain’in şifreleme ve müdahale edilememe özellikleriyle bir araya gelmesi sonucunda pek çok dApp ortaya çıkmıştır.
Blockchain bloklarında saklanan veriler tüm paydaşlara dağıtılmış ve hepsinin enerjisini kullanmaktadır. Bu da bir noktada sisteme müdahale anlamında herkese eşit oranda yetki vermektedir. Yani, muazzam bir teknolojinin temelleri Ethereum, akıllı sözleşmeler ve dApp kavramlarıyla atılmıştır diyebiliriz.
Sonuç
Ethereum, sadece bir kripto para birimi değil, tam manasıyla bilişim alanında büyük bir projeye verilen isimdir. Bitcoin’in getirmiş olduğu eşsiz blockchain teknolojisinin ödemeler sisteminde kullanılmasını aşan bir noktaya Ethereum ile gelinmiştir.
Ethereum’u bir ekiple birlikte bu noktaya getiren Vitalik Butarin bunu hayal etti mi bilinmez. Ancak Ethereum bugün Bitcoin’in blockchain’ini bambaşka bir noktaya taşımış ve Ethereum token’ı Ether’i (ETH) en değerli ikinci kripto para yapmıştır.
Ethereum nasıl alınır sorusunun cevabını arayanlar için konuyla alakalı yazımıza göz atmanızı da tavsiye ederek bitirelim.
