Ethereum ile ilgili doğru bilinen en büyük yanlış, Ethereum’un bir kripto para olduğudur. Tabii ki Ethereum sistemi bir kripto paraya sahiptir. Ancak Ethereum’un bir kripto para biriminin doğrudan ismi olduğu bir yanılgıdır. Ethereum, Bitcoin’in piyasaya koymuş olduğu blockchain sistemini bir adım ileriye taşımakta ve akıllı kontrat olarak adlandırılan yapıyı ortaya koymaktadır.
Ethereum’un Bitcoin’den farkları aslına bakılırsa saymakla bitmez. Sadece Ethereum’un kripto para ekosistemine getirmiş olduğu çok farklı kavramlar vardır. Bu kavramlardan Ethereum nedir ve Ethereum güvenliği ile ilgili yazdığımız yazılarda bahsetmeye çalıştık. Yine de yeri geldikçe bu yazımızda da Ethereum ve Ether ile ilgili farklı kavramlardan bahsetmeye çalışacağız.
Bununla birlikte Ethereum ile nelerin satın alınabileceğine yönelik detaylardan Ethereum ile ödeme başlıklı yazımızda da bahsetmeye çalıştık. Yine de Ethereum’un kullanımı ve Türkiye’deki Ethereum piyasası ile ilgili bazı detaylardan bahsetmeye çalışacağız.
Daha fazla uzatmadan başlayalım.
Dünyada Ethereum kullanımı
Kripto paralar piyasada kendilerine yer bulmaya başladıktan sonra bunun ekonomik olarak çok farklı sonuçları doğmaya başladı. Bu sonuçlar ekonomik birimlerin tümünü bir şekilde etkilemeyi başardı diyebiliriz.
Bilindiği üzere; ekonomik bir varlığın piyasasında etkileşim gösteren üç farklı unsur vardır. Bunlardan ilki bu varlığı piyasaya süren üretici kısmı ki buna varlığın arzını sağlayan kesim de denebilir. İkincisi bu varlığı portföyünde isteyen yani ona talepte bulunan talep kesimi denir. Bir üçüncüsü de bu varlığın ekonomik varlığını dolaylı olarak etkileyen devlet kesimi vardır.
Devletlerin gelir kaynakları halklarından topladıkları vergilerdir. Bu vergileri de ekonomik işleyişten edinirler.
Kripto paraların icat edilmesiyle birlikte devletlerin bu varlıklara yaklaşımı da merakla beklenmiştir. Zira kripto paralar bir ekonomik varlık olmakla birlikte geleneksel anlamda bir para gibi piyasaya sürülmemektedir.
Diğer ekonomik varlıklar – para, hisse senedi veya devlet tahvili gibi – bir şekilde üzerinde tahakküm kurabilecek bir otorite tarafından piyasaya sürülmektedir. Bu da bu varlıkların arzının devlet tarafından kontrol edilmesine olanak tanımaktadır.
Oysa kripto paralar doğrudan bir merci tarafından piyasaya sürülmezler. Hatta ve hatta Bitcoin’i kimin icat ettiği bile belli değildir. Ethereum’un mucidi belli iken o da sistemine müdahale etme yetisi olmadığını göstermektedir. Elbette doğrudan tek bir yetkili kuruş tarafından piyasaya arz edilen bazı kripto paralar vardır (örneğin Ripple gibi). Ancak bu birkaç istisna dışında halihazırda piyasada işlem gören neredeyse bütün kripto paralar, doğrudan müdahale görmüyor ve fiyatlarını piyasa koşulları düzenliyor.
İşte bunu gören devletler, kripto paraların varlıkları karşısında ne şekilde davranacaklarını hala bilemiyorlar.
Ethereum ve diğer belli başlı kripto paraları resmen tanısalar ve Ethereum kullanımı gibi şeylere izin verseler de bazı ülkelerin kripto paralara bakış açısı kendi egemenlik haklarının tehdidi gibi görülebiliyor.
Dünyanın pek çok ülkesinde kripto para sahibi olmak yasal görülüyor. Ancak bunları kullanmak için yapılan düzenlemeler de farklılıklar bulunabiliyor.
Bazı ülkelerdeyse kripto paraların bulundurulması tümden yasak. Kripto parasının olduğu tespit edilen kişiler, ciddi yaptırımlarla karşılaşabiliyor. Kripto paraların yasak olduğu ülkeleri şu şekilde belirtebiliriz:
- Afganistan
- Bangladeş
- Bolivya
- Cezayir
- Katar
- Makedonya
- Pakistan
- Suudi Arabistan
- Vanuatu
- Vietnam
Bazı ülkelerdeyse kripto paralar kısmi olarak serbest. Kripto para sahibi olmayı kısmi olarak serbest bırakan ülkeleri şu şekilde belirtebiliriz:
- Amerikan Samoası
- Çin
- Ekvador
- Endonezya
- Fas
- Hindistan
- Mısır
- Nepal
- Rusya
- Zambiya
Ancak bu ülkelerden biri var ki bu alanda dünyanın ilki olmayı başardı ve Bitcoin’i resmi bir para birimi olarak kabul etti. Bitcoin’i resmi para birimi olarak kabul eden ilk ülke, El Salvador oldu. El Salvador’un Bitcoin kullanımını nasıl ele aldığı ile ilgili Bitcoin kullanımı yazımıza göz atabilirsiniz.
Türkiye’de Ethereum kullanımı
Türkiye’de her ne kadar kripto para sahibi olmak ve kripto paralarla trade yapmak konusunda bir kısıtlama ve yasak olmasa da Türkiye’de Ethereum kullanımı konusunda bir kısıtlama 2021 yılının Nisan ayında Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından çıkarılan “Ödemelerde Kripto Varlıkların Kullanılmamasına Dair Yönetmelik” ile gündeme gelmiştir.
Söz konusu yönetmelik hükümleri gereğince kripto varlık, dağıtık defter teknolojisi veya benzer bir teknoloji kullanılarak piyasada işlem gören ve dijital ağlar üzerinden dağıtımı yapılan kripto varlıkların Türkiye’de hiçbir şekilde ödeme aracı olarak kullanılmaması hükme bağlanmıştır.
Bu yönetmeliğin bir sonucu olarak yasal anlamda Türkiye’de ne yazık ki Ethereum ile bir ürün ya da hizmet satın almak yasaklanmıştır. Kripto varlıklar sadece alım satım yapılabilecek bir trade aracı olarak Türkiye Cumhuriyeti sınırları içerisinde işlem görmektedir. Nitekim kripto para borsaları da hizmetlerini sadece bu doğrultuda yapabilmekte ve hizmet izinleri de bu işlemleri yapacak şekilde verilmektedir.
Bu nedenle Türkiye’de ödemelerde Ethereum kullanımı yasaktır diyebiliriz.
Ethereum ile ilgili ek kavramlar
Ethereum’un kullanımı dünyada ve Türkiye’de ele aldıktan sonra bu başlı başına terminolojisi olan ve kripto para jargonuna yeni kavramlar katan bu kripto paranın işleyişi ile ilgili bazı kavramlardan bahsetmek istiyoruz.
Merkezi olmayan uygulama (Dapp) nedir?
Temeli Ethereum ile başlayan merkezi olmayan uygulamalar kripto para terminolojisinde çok önemli bir yere sahiptir. Ethereum’un alametifarikalarından olan smart contract da bu merkezi olmayan uygulama sayesinde kullanılabilir olmaktadır.
Merkezi olmayan uygulamalar, bir ağ üzerinden erişilebilen kodlar olarak da düşünülebilir. Bu kodları o ağa erişimi olan herkes görebilir. Bu mantık internetin temel mantığını da bir adım ileri taşımaktadır.
Bilindiği üzere internette veriye erişim tek bir sunucu üzerinden yapılmaktadır. Bu sunucunun kontrolü kimdeyse veriler onun kontrolündedir. İşte merkezi olmayan uygulama da o verilere erişimi olan herkes o verilerin sunucusu gibidir. Bu da verilerin değişimi için herkesin onay vermesini gerektirmektedir.
İşte smart contract olarak belirtilen akıllı sözleşmeler, bu merkezi olmayan uygulamaların varlığı ile mümkün olmaktadır.
Non – fungible token (NFT) nedir?
İnternetteki eşsiz dijital varlıklara verilen bir isim olan non – fungible token, bir dijital varlığın tüm mülkiyet haklarıyla birlikte sizde olması anlamına gelmektedir. Bu varlıkların ne olduğuna ilişkin detaylara çok fazla girmek bu yazının konusunu aşacağından sadece şunu söyleyelim.
Örneğin internette atılmış ilk tweet’in ne olduğunu bugün hepimiz basit bir Google araması ile bulabiliriz. Ancak bu tweet’in blockchain teknolojisi yardımıyla tüm haklarının sizde olduğunu düşünün.
Bunu çok ünlü bir sanat eserine sahip olmak gibi düşünebiliriz. Mona Lisa tablosunu satın aldığınızı düşünün. Dünyaca ünlü böyle bir eserin sahibi olmanın getireceği prestij ve itibar için bu esere milyar dolarlar ödeyecek çok kişi bulunabilir. Halbuki Mona Lisa tablosunu hepimiz biliriz. Ancak onun sahibi olmak bambaşka bir şeydir.
İşte NFT’ler bunun dijital halidir denebilir. Bunu sağlayan daha önce de dediğimiz gibi blockchain teknolojisidir. İşte NFT’lerin barındığı blockchain Ethereum blockchain’idir. NFT teknolojisi, varlığını Ethereum blockchain’leri üzerinden sürdürmektedir.
